PROKURA ŁĄCZNA ZMIANA ORZECZNICTWA SĄDU NAJWYŻSZEGO (plik do pobrania tutaj)
1. Zmiana linii orzeczniczej SN
Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów podjął 30.01.2015 r. uchwałę (III CZP 34/14) dotyczącą wpisów w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego prokury łącznej tzw. niewłaściwej i nakazał sądom rejestrowym wykreślenie z urzędu wadliwych wpisów.
2. Dotychczasowa praktyka
Do tej pory praktyka sądów rejestrowych była niejednolita. Część z nich dokonywała wpisu do rejestru przedsiębiorców KRS w rubryce „Prokurenci – rodzaj prokury”, prokurenta z zastrzeżeniem o możliwości jego działania jedynie z członkiem zarządu spółki („do składania oświadczeń woli w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie jednego członka zarządu łącznie z prokurentem”), tzw. prokura łączna niewłaściwa. Inne sądy uważały taki wpis za niedopuszczalny. W związku z powyższą niejednolitą praktyką sądów duża grupa przedsiębiorców ma ustanowiony wadliwy sposób reprezentacji spółki z udziałem prokurenta.
3. Dopuszczalne rodzaje prokury
Ustawodawca przewidział trzy rodzaje prokury, tj.:
- samoistną – każdy prokurent jest umocowany do dokonywania samodzielnie czynności sądowych i pozasądowych, związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa;
- łączną – wszystkie osoby, którym udzielono prokury, muszą złożyć oświadczenie woli, aby czynność mogła być dokonana;
- oddziałową – zakres prokury ograniczony jest do spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa.
Brak jest podstaw prawnych do udzielania przez przedsiębiorców innego rodzaju prokury, np.: „prokura łączna z członkiem zarządu”.
4. Niedopuszczalna prokura łączna niewłaściwa
- prokura łączna niewłaściwa (inaczej: prokura łączna mieszana) – ustanowienie jednego prokurenta i narzucenie mu jej wykonywania wyłącznie z członkiem zarządu.
5. Z uzasadnienia uchwały SN
„Prokura może być udzielona kilku osobom łącznie (prokura łączna) lub oddzielnie.” Nie oznacza to jednak, że drugą osobą może być osoba inna niż prokurent. Taka możliwość powinna być zgodnie z art. 1094 § 1 k.c. wyraźnie przewidziana w przepisie.
- Istota prokury – prokurenci samodzielnie (prokura samoistna) lub też łącznie z innymi prokurentami (prokura łączna) mogą podejmować wszystkie czynności związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa spółki (za wyjątkiem czynności związanych ze zbyciem przedsiębiorstwa, oddaniem przedsiębiorstwa do czasowego korzystania, zbyciem i obciążeniem nieruchomości).
- Niedopuszczalność uzależniania skuteczności oświadczeń woli prokurenta od woli członka zarządu. Prokurent nie byłby wtedy pełnomocnikiem spółki, a jedynie pomocnikiem zarządcy (zarządu).
- Konieczność udzielenia prokury więcej niż jednej osobie, aby można ją było traktować jako łączną.
- Art. 205 k.s.h. i art. 373 k.s.h., stanowiące o reprezentacji mieszanej członka zarządu wraz z prokurentem, nie dają podstaw do udzielania prokury łącznej niewłaściwej. Oba przepisy k.s.h. obejmują zakresem sytuację, gdy umowa albo statut spółki nie zawierają żadnych postanowień w przedmiocie reprezentacji, a zarząd spółki jest wieloosobowy.
6. Konsekwencje
Sąd Najwyższy wskazał, że skutek czynności prawnych podejmowanych do tej pory z udziałem niewłaściwie powołanych prokurentów, nie powinien być podważany ze względu na bezpieczeństwo obrotu i wzgląd na rozbieżną praktykę sądów rejestrowych. Przyjęta w uchwale SN wykładnia przepisów ma obowiązywać od dnia podjęcia uchwały.
- Dla sądów rejestrowych:
– obowiązek wykreślenia wadliwych wpisów z urzędu
- Dla przedsiębiorców:
– konieczność zmiany w rejestrze wadliwie ustanowionego sposobu reprezentacji spółki przez prokurenta
Sądy rejestrowe będą prawdopodobnie w związku z dużą ilością wadliwych wpisów analizowały ustanowiony sposób reprezentacji przy okazji składania przez przedsiębiorców wniosków do rejestru. Jeżeli stwierdzą błąd, wezwą przedsiębiorcę do uzupełnienia braków – zmiany umowy/statutu spółki.
- Niepewność co do przyszłego podejścia sądów powszechnych do ewentualnych zarzutów niewłaściwej reprezentacji spółki przy czynnościach prawnych, dokonanych przez wadliwie ustanowionych prokurentów, ponieważ uchwała (7) SN z 30.01.2015 r. (III CZP 34/14) nie jest wiążąca dla innych sądów, co oznacza, że sądy mogą orzekać w odmienny sposób.
- „prawotwórczość” uchwały = czy SN mógł rozstrzygnąć o skutku ex nunc?
7. Wskazówki dla przedsiębiorców
- Wprowadzenie do umowy lub statutu spółki ograniczenia dla członka zarządu do składania oświadczeń woli wraz z jednym prokurentem. Taka konstrukcja jest dopuszczalna, gdyż nie ogranicza uprawnień prokurenta, a (jedynie) członka zarządu.
- Powołanie zarządu dwuosobowego oraz dwóch prokurentów łącznych. W takiej sytuacji nie są konieczne zmiany w umowie lub statucie spółki, ponieważ przy braku postanowień dotyczących sposobu reprezentacji zastosowanie mają art. 205 k.s.h. i art. 357 k.s.h. o reprezentacji łącznej dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu wraz z prokurentem.
- Konieczność powołania drugiego prokurenta łącznego, w przypadku gdy dotychczas udzielono prokury łącznej jednej osobie.
Niniejsza ogólna informacja nie zastępuje indywidualnego doradztwa uwzględniającego konkretny przypadek.
W przypadku dalszych pytań jesteśmy do Państwa dyspozycji.
Zbigniew Jara
Senior Partner
radca prawny / Rechtsanwalt
Przedmiot doradztwa:
Prawo spółek, nabywanie przedsiębiorstw (M&A), prawo handlowe, joint ventures, rozwój i finansowanie projektów, prawo kartelowe.
Języki:
polski, niemiecki, angielski
Tel. +48 22 246 00 30
E-mail: zbigniew.jara@jdp-law.pl