7 września 2025 r. wejdzie w życie tzw. specustawa obronna[1].
Nowa regulacja wprowadza przełomowe zmiany w realizacji inwestycji obronnych, znacząco upraszczając (a niejednokrotnie w ogóle wyłączając) procedury zamówieniowe oraz administracyjne oraz oferując nowe możliwości dla sektora obronnego, jak również sektora budownictwa. Wymogi określone w specustawie o inwestycjach obronnych to również nowe wyzwania dla generalnych wykonawców.
1. Nowe zasady udzielenia zamówień publicznych w sektorze obronnym
Wyłączenie Prawa Zamówień Publicznych dla BSP
Zgodnie ze specustawą obronną nie będzie się stosować przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych (PZP) do zamówień udzielanych przez Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej, związanych z zakupem:
- bezzałogowych statków powietrznych (BSP),
- bezzałogowych systemów uzbrojenia,
- środków zwalczania bezzałogowych statków powietrznych,
- środków zwalczania bezzałogowych systemów uzbrojenia.
Zmiany będą dotyczyć rozwiązań, które zostały przetestowane w Siłach Zbrojnych RP i otrzymały pozytywną rekomendację w wyniku tych testów – jeżeli Minister Obrony Narodowej wyraził zgodę na ich zakup.
Zakres wyłączenia PZP jest więc bardzo szeroki i można go rozumieć jako wszelkie inwestycje związane z zakupem BSP, dotyczące także budowy infrastruktury dla obsługi i użytkowania BSP (hangary, platformy startowe i instalacje obsługowe).
Strategiczne inwestycje obronne
Kluczowe inwestycje w zakresie potrzeb obronności państwa, które będą konieczne i odpowiednie do ochrony istotnego interesu bezpieczeństwa państwa, również będą realizowane z pominięciem przepisów PZP. Wykaz tych inwestycji zostanie określony przez Ministra Obrony Narodowej w formie decyzji.
Wpływ specustawy obronnej na wykonawców i dostawców z branży budowlanej
W obecnym kontekście geopolitycznym – wymagającym szybkich i skutecznych działań na rzecz bezpieczeństwa państwa – zrozumiałe jest dążenie do uproszczenia procedur i eliminacji formalnych barier, które mogą opóźniać kluczowe zamówienia zbrojeniowe. Bezpieczeństwo narodowe jest nadrzędną wartością. Należy jednak zachować równowagę między efektywnością a ochroną praw wykonawców. Wyłączenie stosowania PZP może znacząco ograniczyć:
- transparentność procesu wyboru wykonawców,
- możliwość odwołania się od nieuzasadnionych decyzji,
- dostęp do informacji o kryteriach oceny i przebiegu postępowania.
W praktyce oznacza to, że potencjalni wykonawcy, szczególnie z sektora prywatnego, mogą zostać pozbawieni podstawowych narzędzi ochrony interesów, co zwiększa ryzyko nierównego traktowania oraz ogranicza konkurencyjność.
W ocenie B-Act S.A., nawet przy formalnym wyłączeniu stosowania PZP, warto wdrażać wewnętrzne standardy przejrzystości i równego traktowania, tak by utrzymać zaufanie rynku do projektów realizowanych w ramach specustawy.
komentarz od B-Act S.A.
2. Nowa decyzja podstawą do realizacji inwestycji
Przyspieszenie w procedurach administracyjnych – możliwość natychmiastowej realizacji robót
Specustawa obronna wprowadza nową zespoloną decyzję administracyjną – DSRI, czyli decyzję o zezwoleniu na realizację strategicznej inwestycji w zakresie potrzeb obronności państwa.
DRSI zastąpi szereg standardowych decyzji (np. pozwolenia na budowę, zgody wodnoprawne i decyzje środowiskowe). Ma to na celu przyspieszenie procedury wydania decyzji. Właściwy miejscowo wojewoda ma wydać DSRI w 90 dni od dnia złożenia wniosku. Z kolei właściwe organy i podmioty będą przygotowywać opinie wymagane dla DSRI w terminie nie dłuższym niż 21 dni od otrzymania wniosku o wydanie opinii. Brak wydania opinii w tym terminie traktowany będzie się jako brak zastrzeżeń do wniosku o wydanie DSRI.
Wojewoda może przy tym nadać DSRI rygor natychmiastowej wykonalności na wniosek inwestora strategicznej inwestycji uzasadniony interesem publicznym. DSRI z nadanym rygorem natychmiastowej wykonalności:
- zobowiąże do niezwłocznego wydania nieruchomości i opróżnienia lokali,
- upoważni do objęcia faktycznego władania przez inwestora strategicznej inwestycji,
- upoważni do rozpoczęcia robót budowlanych,
- upoważni do wydania dzienników budowy przez właściwe organy.
Trwałość DSRI
W postępowaniu odwoławczym i sądowoadministracyjnym DSRI nie może być w całości uchylona lub uznana za nieważną, gdy wadliwość dotyczy tylko jej części.
Możliwość podważenia DSRI, a tym samym wstrzymania inwestycji, została zatem istotnie ograniczona.
Specyficzne warunki techniczne i organizacyjne
DSRI może nakładać dodatkowe ustalenia dotyczące wykonywania robót i ich zakresu, w tym:
- szczególnych warunków zabezpieczenia placu budowy i prowadzenia robót, w tym w zakresie ochrony środowiska,
- obowiązku wznoszenia obiektów tymczasowych i sposobu ich użytkowania,
- obowiązku rozbiórki istniejących i tymczasowych obiektów budowlanych,
- szczegółowych wymagań dotyczących nadzoru budowlanego,
- ograniczeń w korzystaniu z nieruchomości.
Wpływ specustawy obronnej na wykonawców i dostawców z branży budowlanej
Idea skrócenia procedur administracyjnych i wprowadzenie jednej zespolonej decyzji (DSRI) zamiast wielu rozproszonych aktów – to zdecydowanie krok w dobrą stronę. Szczególnie w kontekście inwestycji o charakterze strategicznym, gdzie czas jest czynnikiem krytycznym.
Z doświadczeń B-Act S.A. wynika jednak, że dotychczasowy czas uzyskiwania decyzji zezwalających na rozpoczęcie robót budowlanych często wynosił od 6 do nawet 12 miesięcy. Nawet w mniej skomplikowanych przypadkach praktyka pokazywała, że:
- organy pod koniec procedury zgłaszały istotne uwagi do kompletnego wniosku,
- pojawiały się interpretacyjne niejasności co do zakresu danych wymaganych we wniosku.
Z tego względu z dużą ostrożnością i uwagą obserwujemy, jak nowy mechanizm DSRI zafunkcjonuje w praktyce. Trzymamy kciuki, by ustawowe terminy zostały realnie dochowane.
komentarz od B-Act S.A.
Jednocześnie praktyka pokaże, jakie szczególne warunki realizowania inwestycji (np. dotyczące sposobu wykonywania robót) będą wskazywane w DSRI, a przede wszystkim czy te warunki będą dotyczyć innych kwestii niż specyfiki realizacji robót na terenach zamkniętych.
3. Wyłączenia kluczowych przepisów oraz szerszy krąg inwestorów – nowe możliwości realizacji projektów
Brak stosowania przepisów
Do strategicznych inwestycji w zakresie potrzeb obronności państwa oraz kluczowych inwestycji, zgodnie ze specustawą obronną, nie będzie stosować się albo istotnie ogranicza się zastosowanie przepisów:
1 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko,
2 ustawy Prawo wodne,
3 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz ustawy o rewitalizacji,
4 ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych – nie stosuje się do gruntów objętych decyzją o zezwoleniu na realizację strategicznej inwestycji w zakresie potrzeb obronności państwa,
5 ustawy o ochronie przyrody.
Podmioty prywatne w przemyśle obronnym
Inwestorem części inwestycji obronnych, tj. kluczowych inwestycji w zakresie potrzeb obronności państwa i kluczowych inwestycji w zakresie potrzeb bezpieczeństwa publicznego, będzie mogła być również spółka prawa handlowego.
Wpływ specustawy obronnej na wykonawców i dostawców z branży budowlanej
Z punktu widzenia firmy pełniącej nadzór inwestycyjny, warto zaznaczyć, że mimo deklarowanej w specustawie obronnej uproszczonej ścieżki administracyjnej, w praktyce czas realizacji bywa istotnie dłuższy. Dodatkowo, bardzo restrykcyjne wymogi środowiskowe narzucają okresowe (sezonowe) ograniczenia w dostępie do terenu budowy, a konsultacje społeczne czy uzgodnienia z konserwatorem zabytków często powodują wielomiesięczne przesunięcia.
Zmiany wprowadzone specustawą obronną idą w dobrym kierunku – realnie upraszczają procedury i tworzą szansę na szybszą realizację kluczowych inwestycji. Warto jednak pamiętać, że w aktualnej sytuacji geopolitycznej czas jest czynnikiem krytycznym, a każde uproszczenie procesu inwestycyjnego jest na wagę złota. Jednocześnie należy zachować ostrożność i odpowiedzialność, by nie doprowadzić do nadmiernego i nieuzasadnionego wykorzystywania mechanizmów specustawy, które mogłoby podważyć zaufanie do jej stosowania i rodzić ryzyka prawne oraz społeczne.
komentarz od B-Act S.A.
Warto dodać, że w przypadku prywatnych inwestorów zmniejszenie tego ryzyka powoduje, że decyzje o podjęciu realizacji projektu leżą w sferze ekonomicznej i są bardziej przewidywalne.
Kontakt
Mariusz Nowakowski, MLE – adwokat, Partner w Zespole Postępowań Sądowych i Arbitrażowych, Zespole Infrastruktury
Miron Klomfas – dyrektor generalny, pełnomocnik w firmie B-Act S.A.
[1] Ustawa o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji strategicznych inwestycji w zakresie potrzeb obronności państwa lub kluczowych inwestycji w zakresie potrzeb obronności państwa lub bezpieczeństwa publicznego oraz ustanawiania stref ochronnych terenów zamkniętych