Kluczowe zmiany i ich znaczenie dla przedsiębiorstw
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1115 z dnia 31 maja 2023 r. w sprawie udostępniania na rynku unijnym i wywozu z Unii niektórych towarów i produktów związanych z wylesianiem i degradacją lasów oraz uchylenia rozporządzenia (UE) nr 995/2010 – EUDR (European Union Deforestation Regulation) to bardzo ważna w kontekście ESG regulacja unijna, która weszła w życie 29 czerwca 2023 r. Stanowi ona rygorystyczny akt prawny Unii Europejskiej, którego celem jest zahamowanie globalnego wylesiania oraz degradacji lasów.
Rozporządzenie to nakłada szczególne obowiązki na firmy importujące oraz wprowadzające na rynek unijny produkty przyczyniające się do wylesiania, takie jak: soja, kakao, kawa, olej palmowy, drewno czy ich produkty pochodne. Rozporządzenie wymaga, aby na warunkach w nim określonych przedsiębiorstwa przestrzegały zasad należytej staranności (ang. due diligence) na każdym etapie łańcucha dostaw. Nowe przepisy obejmują szeroki zakres sektorów gospodarki i mogą mieć poważne konsekwencje zarówno dla dużych korporacji, jak i małych oraz średnich przedsiębiorstw (MŚP).
EUDR: kiedy nowe przepisy wejdą w życie?
Zgodnie z treścią Rozporządzenia, kluczowe obowiązki z niego wynikające miały obowiązywać od 30 grudnia 2024 r. 
Jednak 16 października 2024 r. Komisja Europejska opublikowała komunikat dotyczący proponowanego odsunięcia w czasie wejścia w życie obowiązków i jeżeli zostanie to zaakceptowane przez Parlament Europejski, obowiązki wynikające z Rozporządzenia wiążące będą od:
- 30 grudnia 2025 r. – dla dużych przedsiębiorców
- 30 czerwca 2026 r. – dla małych i średnich przedsiębiorców
Chociaż trzeba zastrzec, że sam komunikat nie przesądza jeszcze o zmianie terminu wejścia w życie kluczowych zapisów Rozporządzenia, bo wymaga to jeszcze dodatkowych działań legislacyjnych, zmiana terminu wejścia w życie EUDR wydaje się być obecnie wysoce prawdopodobna.
Nowe obowiązki wynikające z EUDR
Rozporządzenie wprowadza liczne wymogi, które firmy muszą spełniać, aby móc legalnie wprowadzać produkty na rynek UE. Kluczowym celem EUDR jest zapewnienie, że żadne produkty nie pochodzą z terenów objętych wylesianiem po 31 grudnia 2020 roku.
| Weryfikacja pochodzenia surowców | Przedsiębiorstwa muszą wykazać, że ich produkty nie przyczyniają się do wylesiania. Wymagane jest podanie geolokalizacji wszystkich działek, na których odbyła się produkcja surowców. Geolokalizacja może być weryfikowana przy użyciu technologii satelitarnej, takich jak systemy EGNOS/Galileo, co pozwala dokładnie monitorować pochodzenie produktów. |
| Ocena ryzyka | Firmy muszą regularnie przeprowadzać oceny ryzyka związanego z łańcuchem dostaw, analizując m.in. kraj pochodzenia produktów i potencjalne ryzyko wylesiania. W przypadku wysokiego ryzyka konieczne jest wdrożenie dodatkowych środków ograniczających zagrożenia. |
| Deklaracja o należytej staranności | Każda partia produktów objętych regulacją musi być objęta oświadczeniem o należytej staranności, które musi być złożone przed wprowadzeniem towarów do obrotu. Deklaracje te muszą być przechowywane przez okres co najmniej 5 lat i mogą być weryfikowane przez odpowiednie organy nadzorcze. |
| Systemy monitorowania | Firmy będą zobowiązane do inwestowania w zaawansowane systemy monitorowania łańcuchów dostaw, umożliwiające ciągłe śledzenie i raportowanie pochodzenia produktów. Systemy te powinny obejmować technologie analizy danych, satelitarne, a nawet blockchain, co ułatwi spełnienie wymogów zgodności. |
Produkty objęte regulacją EUDR
Rozporządzenie dotyczy szerokiej gamy produktów powiązanych z wylesianiem, w tym:
soja
wykorzystywana głównie do produkcji paszy dla zwierząt
kakao i kawa
kluczowe produkty eksportowe z krajów tropikalnych
olej palmowy
powszechnie stosowany w przemyśle spożywczym, kosmetycznym i chemicznym
drewno
którego produkcja jest oczywistą, podstawową przyczyną wylesiania
bydło
związane z przekształcaniem lasów na pastwiska, co stanowi istotny czynnik wylesiania
Wymogom podlegają również towary pochodne tych surowców, które muszą spełniać te same rygorystyczne zasady.
Oznacza to, że obowiązki związane z wprowadzaniem do obrotu drewna mogą dotknąć również podmioty np. z branży meblarskiej czy papierniczej. Z tego powodu w praktyce zakres zastosowania EUDR będzie bardzo szeroki.
EUDR – kogo dotyczy? Wpływ na przedsiębiorstwa
Wprowadzenie rozporządzenia EUDR oznacza dla firm szereg nowych wyzwań, które wiążą się z koniecznością dostosowania działań do wymogów regulacyjnych. Poniżej najważniejsze obszary, na które wpływają nowe przepisy:
| Zwiększone koszty operacyjne | Koszty związane z wdrożeniem systemów monitorowania, raportowania oraz oceny ryzyka mogą być znaczne, szczególnie dla firm działających na międzynarodową skalę. Dodatkowe nakłady inwestycyjne związane z certyfikacją, analizą danych i technologiami śledzenia łańcucha dostaw są konieczne, aby sprostać wymogom EUDR. |
| Ryzyko sankcji | Naruszenie przepisów EUDR może prowadzić do poważnych sankcji finansowych. Przewidziane kary obejmują grzywny sięgające do 4% rocznego obrotu przedsiębiorstwa, konfiskatę towarów, a nawet zakaz wprowadzania ich na rynek UE. Przedsiębiorstwa muszą więc ściśle monitorować swoje działania, aby uniknąć kar. |
| Zwiększona presja społeczna | Konsumenci i inwestorzy coraz częściej oczekują większej transparentności i zgodności z zasadami zrównoważonego rozwoju. Firmy, które wdrożą nowe regulacje szybko i skutecznie, mogą wzmocnić swoją reputację jako odpowiedzialnych społecznie podmiotów, co może przełożyć się na przewagę konkurencyjną. |
| Konieczność wprowadzenia wewnętrznych regulacji | W celu dostosowania swojej działalności do wymogów EUDR przedsiębiorcy zobowiązani będą do wdrożenia odpowiednich procedur oraz polityk, takich jak, na przykład, kodeksy dobrych praktyk dla swoich dostawców. |
Jak przygotować się na EUDR?
Aby skutecznie przygotować się na wdrożenie przepisów rozporządzenia EUDR i zminimalizować ryzyko kar finansowych, przedsiębiorstwa powinny podjąć szereg działań przygotowawczych, wśród których można wskazać w szczególności:
1Wdrożenie systemów należytej staranności
Firmy muszą inwestować w technologie umożliwiające monitorowanie łańcucha dostaw oraz zbieranie danych o pochodzeniu produktów. Wdrożenie automatycznych systemów analizy ryzyka oraz narzędzi do geolokalizacji pomoże w zachowaniu zgodności.
2Bliska współpraca z dostawcami
W celu zapewnienia zgodności produktów z nowymi regulacjami firmy powinny nawiązać ściślejsze relacje z dostawcami, co pozwoli na skuteczniejszą kontrolę pochodzenia surowców. Szczegółowe dane dotyczące dostawców muszą być przechowywane i weryfikowane regularnie.
3Audytowanie procesów
Regularne audyty wewnętrzne i zewnętrzne mogą pomóc w wykrywaniu luk w zgodności i pozwolą na szybkie wprowadzenie działań naprawczych.
3Szkolenie zespołów
Kluczowe jest, aby wszystkie osoby odpowiedzialne za zarządzanie łańcuchem dostaw były odpowiednio przeszkolone w zakresie wymogów EUDR. Pozwoli to na lepsze zrozumienie nowych obowiązków i skuteczniejsze ich realizowanie.
Kontakt
Michał Urbański – Adwokat, Counsel w Zespole Nieruchomości, koordynator ESG
Karolina Janczura-Królasik – Associate w Zespole Nieruchomości