Pierwszy numer Biuletynu ESG kancelarii JDP stanowił ogólne wprowadzenie do zagadnień ESG. W niniejszym numerze omawiamy najważniejsze, z praktycznego punktu widzenia, prawne ramy ESG. W kolejnych wydaniach będziemy poruszać szczegółowe zagadnienia dotyczące ESG. Zapraszamy do lektury!
RAMY PRAWNE ESG 
W pierwszym numerze Biuletynu ESG (link: https://jdp-law.pl/newsletter/biuletyn-esg/) objaśnialiśmy, że ESG nie jest pojęciem jednoznacznie zdefiniowanym prawnie. ESG obejmuje różne obszary życia i prowadzenia działalności, podlegające regulacjom całego szeregu przepisów.
Katalog regulacji ESG jest otwarty i przewidujemy, że będzie się stale poszerzał.
Na pierwszy plan wysuwają się szybko rozwijane przepisy związane z tzw. raportowaniem niefinansowym. W nowych regulacjach daje się zauważyć tendencję zmierzającą do ujednolicania zasad oraz terminologii stosowanej w związku z ESG.
W niniejszym Biuletynie ESG w zwięzłej formie podsumowujemy kluczowe przepisy dotyczące ESG, a także zakres ich regulacji oraz podstawowe cele.
W tym numerze:
-
- Przepisy UE
- Ramy prawne raportowania niefinansowego – krok po kroku
- Prawo polskie
- Jakie są sankcje za nieprzestrzeganie przepisów ESG?
- Podsumowanie
Przepisy UE
Za zainicjowanie i rozwój ESG w dużej mierze odpowiadają wyznaczone w Unii Europejskiej cele definiowane Europejskim Zielonym Ładem, przedstawionym w Komunikacie Komisji z 11 grudnia 2019 r. – COM(2019) 640 final – realizowanym m. in. przez pakiet legislacyjny Gotowi na 55, którego ramy prawne stanowi Komunikat Komisji z 14 lipca 2021 r. – COM(2021) 550 final. W związku z powyższym, nie dziwi, że motorem napędowym rozwoju regulacji ESG są decyzje podejmowane w ramach UE.
Na obecnym etapie istotny nacisk kładzie się na rozwój regulacji związanych z obowiązkami sprawozdawczymi w zakresie raportowania niefinansowego, tj. raportowania obrazującego efekty zmagań z wyzwaniami określanymi przez ESG.
Głównymi adresatami ww. przepisów są podmioty kluczowe z punktu widzenia rynku w skali makro.
Mowa o uczestnikach sektora finansowego, ubezpieczeniowego oraz spółkach notowanych na rynkach regulowanych. Z uwagi jednak na konieczność pozyskiwania przez te podmioty informacji podlegających raportowaniu od kontrahentów, w praktyce liczba podmiotów dotkniętych obowiązkami sprawozdawczymi będzie jednak znacznie większa.
Celem ww. przepisów jest nałożenie obowiązków w zakresie ujawniania szeregu informacji istotnych z punktu widzenia ESG.
Stworzenie jednolitych ram w tym zakresie ma pomóc w rozumieniu, monitorowaniu i egzekwowaniu zgodności prowadzonej działalności z zasadami ESG.
Ocena zgodności z ESG może być istotna z punktu widzenia zarówno inwestorów, jak i konsumentów, pracowników oraz prawodawców, czyli de facto większości uczestników rynku.
Ramy prawne raportowania niefinansowego – krok po kroku
| Lp. | Nazwa aktu | Zakres regulacji |
|---|---|---|
| 1. | Dyrektywa Parlamentu Europejskiego (PE) i Rady (UE) 2014/95 tzw. NFRD ang. Nonfinancial Disclosure Reporting Directive | zobowiązująca do ujęcia w sprawozdaniach z działalności dodatkowego oświadczenia na temat informacji niefinansowych, istotnych z punktu widzenia zrozumienia rozwoju jednostki, dotyczących kwestii środowiskowych, społecznych i pracowniczych, praw człowieka oraz przeciwdziałania korupcji i łapownictwu |
| 2. | Rozporządzenie PE i Rady (UE) 2019/2088 tzw. SFDR ang. Sustainable Finance Disclosure Regulation | regulujące zasady raportowania niefinansowego w obszarze rynku finansowego, w tym wprowadzające obowiązek informowania o strategii dotyczącej ryzyk dla zrównoważonego rozwoju przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych oraz ujawnienia negatywnego wpływu decyzji inwestycyjnych na czynniki zrównoważonego rozwoju |
| 3. | Rozporządzenie PE i Rady (UE) 2020/852 tzw. Taksonomia UE ang. EU Taxonomy | ujednolicające terminologię ESG i usprawniające realizację zasad ESG przez rynek finansowy, tworzy jednolite podstawy do badania ekologicznych skutków przedsięwzięć, co w szczególności ma umożliwić usprawnienie przepływu kapitału w kierunku ekologicznych inwestycji, a także wprowadzanie rozwiązań polegających na zwalczaniu tzw. „pseudoekologicznego marketingu” |
| 4. | Rozporządzenia delegowane Komisji (UE) uzupełniające SFDR i Taksonomię UE, np. nr 2022/1288 uzupełniające SFDR | doprecyzowujące lub rozszerzające obowiązki wynikające z SFDR oraz Taksonomii UE, w tym precyzujące treść i prezentację ujawnianych danych, czy określające kryteria i standardy techniczne |
| 5. | Dyrektywa PE i Rady (UE) 2022/2464 tzw. CSRD ang. Corporate Sustainability Reporting Directive | zastępująca NFRD i rozciągająca mechanizmy sprawozdawcze na małych i średnich przedsiębiorców, a także regulująca zasady audytowania ESG i doprecyzowująca zasady sprawozdawczości ESG |
Istotnym aktem będzie również będąca w opracowaniu dyrektywa CSDD (Wniosek Dyrektywa PE i Rady w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju oraz zmieniająca dyrektywę (UE) 2019/1937 z 23 lutego 2022 r., COM(2022) 71 final)– ang. Corporate Sustainability Due Diligence. Po jej wprowadzeniu przedsiębiorcy będą musieli dbać o należytą staranność w budowaniu łańcucha dostaw, identyfikując, oceniając i zarządzając swoim negatywnym wpływem na środowisko i społeczeństwo. Projekt dyrektywy przewiduje sankcje za naruszenie obowiązków w tym zakresie.W dniu 31 lipca 2023 r. Komisja Europejska przyjęła rozporządzenie delegowane przyjmujące Europejskie Standardy Sprawozdawczości Zrównoważonego Rozwoju (ESRS – ang. European Sustainability Reporting Standards). Rozporządzenie to nie zostało jeszcze opublikowane i oczekuje na wejście w życie.Celem ESRS jest ustalenie przekrojowych norm i szczegółowych standardów dla raportowania dokonywanego zgodnie z Taksonomią UE i CSRD, w szczególności pozwalających na porównywanie i weryfikowanie danych.
Prawo polskie
Regulacje unijne, o których mowa powyżej, odcisnęły swoje piętno na polskim ustawodawstwie. Polska jako państwo członkowskie UE zaczęła wdrażać rozwiązania dotyczące ESG. Niektóre przepisy unijne – w szczególności te uchwalane w formie rozporządzeń – mają charakter aktów bezpośrednio obowiązujących na całym obszarze UE. Natomiast dyrektywy wymagają tak zwanej transpozycji, tj. uchwalenia krajowych przepisów wdrażających rozwiązania przewidziane dyrektywami do krajowych porządków prawnych. W polskim porządku prawnym nie została dotychczas uchwalona szczególna ustawa, która stanowiłaby próbę kompleksowej regulacji zagadnień związanych z ESG.
Kwestie związane z ESG są jednak przedmiotem regulacji niektórych obowiązujących w Polsce ustaw szczególnych, dotyczących takich kwestii jak np. rachunkowość, rynek finansowy, ochrona środowiska, prawo pracy czy ochrona konkurencji i konsumentów.
Przykładowo, obowiązki wynikające z NFRD zostały implementowane do polskiego prawa ustawą o zmianie ustawy o rachunkowości (UoR) z dnia 15 grudnia 2016 r. (Dz. U. z 2017 r. poz. 61), która dodała art. 49b wprowadzający obowiązek uwzględniania w sprawozdaniach z działalności informacji niefinansowych.Na podstawie art. 49b UoR ww. obowiązek obejmuje podmioty, które w roku obrotowym, za który sporządzają sprawozdanie finansowe, oraz w roku poprzedzającym ten rok przekraczają następujące wielkości:
- 500 osób – w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty oraz
- 85 000 000 zł – w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego lub 170 000 000 zł – w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy.
Oświadczenie na temat informacji niefinansowych obejmuje co najmniej:
- zwięzły opis modelu biznesowego jednostki;
- kluczowe niefinansowe wskaźniki efektywności związane z działalnością jednostki;
- opis polityk stosowanych przez jednostkę w odniesieniu do zagadnień społecznych, pracowniczych, środowiska naturalnego, poszanowania praw człowieka oraz przeciwdziałania korupcji, a także opis rezultatów stosowania tych polityk;
- opis procedur należytej staranności – jeżeli jednostka je stosuje w ramach ww. polityk;
- opis istotnych ryzyk związanych z działalnością jednostki mogących wywierać niekorzystny wpływ na zagadnienia, o których mowa w punkcie 3 powyżej, w tym ryzyk związanych z produktami jednostki lub jej relacjami z otoczeniem zewnętrznym, w tym z kontrahentami, a także opis zarządzania tymi ryzykami.
Jednostka przy sporządzaniu oświadczenia na temat informacji niefinansowych może stosować dowolne zasady, w tym zasady własne, krajowe, unijne lub międzynarodowe standardy, normy lub wytyczne.
W oświadczeniu jednostka zawiera informację o tym, jakie zasady, standardy, normy lub wytyczne zastosowała.Wśród innych krajowych przepisów i bezpośrednio stosowanych w Polsce rozporządzeń UE, regulujących kwestie istotne z punktu widzenia ESG, warto wyróżnić następujące regulacje:
Jakie są sankcje za nieprzestrzeganie przepisów ESG?
Przepisy unijne dotyczące ESG, co do zasady, nie zawierają przepisów, które samoistnie wprowadzałyby sankcje administracyjne lub karne za nieprzestrzeganie ich postanowień. Nie oznacza to jednak, że za brak zgodności z przepisami ESG uczestnicy obrotu nie mogą zostać ukarani.
Krajowe przepisy dotyczące ESG mogą stanowić podstawę do nałożenia kar na podstawie szczególnych ustaw zajmujących się kwestiami objętymi zakresem ESG, w tym tych wymienionych powyżej.
Szczególną rolę w tym zakresie pełnią przepisy ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, przyznające Komisji Nadzoru Finansowego (KNF) uprawnienia w zakresie egzekwowania przestrzegania przez uczestników rynku finansowego np. postanowień SFDR.W razie naruszenia obowiązków wynikających z rozporządzenia SFDR, takich jak np. obowiązek informowania o niekorzystnych skutkach określonych produktów finansowych dla zrównoważonego rozwoju, KNF może w szczególności:
-
- nakazać zaprzestanie działań skutkujących powstaniem naruszeń,
- wystąpić z wnioskiem do właściwych organów uczestnika rynku finansowego o odwołanie członka zarządu spółki odpowiedzialnego za naruszenie,
- zakazać udostępnienia określonych produktów finansowych lub nakładać kary finansowe.
Z kolei UoR przewiduje, że ten, kto wbrew jej przepisom nie zamieszcza na stronie internetowej dokumentów dotyczących raportowania niefinansowanego, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
Natomiast działania związane z tzw. greenwashingiem uznawane są przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów poprzez naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji. Działania takie narażają podmioty, które się ich dopuszczają, na stosowne sankcje.
W szczególności Prezes UOKiK uprawniony jest do wydania decyzji nakazującej zaniechanie tego rodzaju praktyk, a w dalszej kolejności wydania decyzji nakładającej karę w wysokości do 10% obrotu przedsiębiorcy osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary.
W przyszłości rozważane jest między innymi wprowadzenie szczególnych przepisów karnych z tytułu fałszowania danych ESG.
Podsumowanie
Jak widać, kwestie regulacyjne związane z ESG można podzielić na dwa zasadnicze obszary:
- dynamicznie rozwijany obszar związany z tzw. raportowaniem niefinansowym, scentralizowanym na poziomie UE, a skupionym obecnie na obowiązkach nakładanych na największych uczestników obrotu, a także
- pozostałe regulacje ESG, rozproszone w różnych aktach prawa UE oraz krajowych ustawach dotyczących ochrony środowiska, pracowników, czy ładu korporacyjnego, które dotyczą już na obecnym etapie wszystkich przedsiębiorców.
Aby dokonać oceny zgodności prowadzonej działalności z ESG, uczestnicy rynku powinni zaangażować doświadczonych doradców, w tym prawników, którzy będą w stanie dokonać kompleksowego, wieloaspektowego audytu ich działalności i wskazać kluczowe obowiązki oraz obszary wymagające poprawy.
Kontakt:
Michał Urbański – adwokat, Counsel w Zespole Nieruchomości
Biuletyn ESG:
II. Raportowanie ESG w pigułce. Co musisz wiedzieć jako raportujący i nie tylko
III. Corporate governance w raportowaniu ESG