Odsetki od kosztów procesu – uwagi na tle przepisów przejściowych i wprowadzających art. 98 § 11 kpc

 

I. Wstęp ikona - monety

1. Nowelizacją z dnia 4 lipca 2019 roku[1], wprowadzono do kodeksu postępowania cywilnego art. 98 § 11. Zgodnie z nim, stronie wygrywającej sprawę, od kwoty kosztów procesu zasądzonych na jej rzecz (koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony) należą się również odsetki ustawowe za opóźnienie[2]. To rozwiązanie było odpowiedzią na postulaty zgłaszane przez środowisko prawnicze[3]. Zamiarem ustawodawcy było zmotywowanie w ten sposób stron do „[s]kwapliwego wykonywania wyroku”. Art. 98 § 11 miał być stosowany do postępowań wszczętych od dnia 7 listopada 2019 roku[4].

2. W praktyce, stosowanie art. 98 § 11 kpc okazało się jednak problematyczne. Co prawda, ustawodawca chciał, żeby odsetki należały się stronie wygrywającej sprawę z mocy ustawy bez potrzebny wniosku o ich przyznanie oraz zamieszczania w orzeczeniu odrębnego rozstrzygnięcia o ich przyznaniu[5]. Sądy podchodziły jednak do tej kwestii w różny sposób[6]. Wobec tego, ustawą z dnia 9 marca 2023 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, do art. 98 § 11kpc dodano trzecie zdanie[7]. Zgodnie z nim o obowiązku zapłaty odsetek od kosztów procesu, sąd orzeka z urzędu. W brzmieniu nadanym tą nowelizacją, art. 98 § 11 kpc obowiązuje od dnia 1 lipca 2023 roku[8] i stosuje się go także do spraw wszczętych i niezakończonych przed tym dniem[9].

3. Zakres tych zmian art. 98 § 11kpc zestawiłem w tabeli poniżej.

 

Treść art. 98 §11 kpc Data wejścia w życie Zakres zastosowania
Od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty. Jeżeli orzeczenie to jest prawomocne z chwilą wydania, odsetki należą się za czas po upływie tygodnia od dnia jego ogłoszenia do dnia zapłaty, a jeżeli orzeczenie takie podlega doręczeniu z urzędu – za czas po upływie tygodnia od dnia jego doręczenia zobowiązanemu do dnia zapłaty. 7 listopada 2019 roku[10] Przepisy art. 98 § 11 i 12 kpc […] ustawy zmienianej w art. 1 stosuje się w postępowaniach wszczętych po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy[11].
Od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty. Jeżeli orzeczenie to jest prawomocne z chwilą wydania, odsetki należą się za czas po upływie tygodnia od dnia jego ogłoszenia do dnia zapłaty, a jeżeli orzeczenie takie podlega doręczeniu z urzędu – za czas po upływie tygodnia od dnia jego doręczenia zobowiązanemu do dnia zapłaty. O obowiązku zapłaty odsetek sąd orzeka z urzędu. 1 lipca 2023 roku[12]. Do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 1 [kpc], w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą[13].

 

II. Czy art. 98 § 11 kpc stosuje się również do spraw ikona - kalendarzwszczętych przed dniem 7 listopada 2019 roku?

4. Nowelizacja art. 98 § 11 kpc, która obowiązuje od dnia 1 lipca 2023 roku nie rozwiązała jednak wszystkich problemów związanych ze stosowaniem tego przepisu. Tych bowiem mogą nastręczać przepisy przejściowe i wprowadzające art. 98 § 11 kpc.

5. W praktyce można spotkać się z poglądem[14], że art. 98 § 11kpc[15] w jego obecnym brzmieniu stosuje się wyłącznie do spraw wszczętych od dnia 7 listopada 2019 roku. Ostatnia nowelizacja art. 98 § 11 kpc (dodanie trzeciego zdania -„o obowiązku zapłaty odsetek sąd orzeka z urzędu”) miała mieć bowiem charakter czysto porządkujący, tj. potwierdzała to co ustawodawca już opisał w uzasadnieniu Ustawy z dnia 4 lipca 2019 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, i miała nic nie zmienić w tym zakresie.

6. Taka wykładnia art. 98 § 11 kpc, w kontekście przepisów przejściowych i wprowadzających art. 98 § 11 kpc, wydaje się jednak niewłaściwa.

7. Po pierwsze, jest sprzeczna z literalnym brzmieniem art. 19 Ustawy z dnia 9 marca 2023 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw.

8. Zgodnie z nim, art. 98 § 11 kpc w „brzmieniu” nadanym tą ustawą, tj. z dodanym zdaniem trzecim, stosuje się bowiem do postępowań wszczętych i niezakończonych przed dniem 1 lipca 2023 roku. Oznacza to, że w tym brzmieniu, tj. o treści[16] uwzględniającej również (ale nie wyłącznie) zdanie trzecie tego przepisu, art. 98 § 11 kpc powinno stosować się do wszystkich postępowań wszczętych i niezakończonych przed dniem 1 lipca 2023 roku, a nie tylko do tych wszczętych po dniu 7 listopada 2019 roku.

9. Po drugie, prowadziłaby do pominięcia w stosowaniu art. 98 § 11 kpc, art. 19 Ustawy z dnia 9 marca 2023 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. To byłoby zaś sprzeczne z zakazem wykładni per non est[17].

10. Po trzecie, taką wykładnię ciężko pogodzić z zasadą racjonalności ustawodawcy. Gdyby bowiem ustawodawca chciał, żeby art. 98 § 11 kpc w brzmieniu nadanym mu od dnia 1 lipca 2023 roku stosował się wyłącznie do postępowań wszczętych po dniu 7 listopada 2019 roku, to przesądziłby o tym jednoznacznie w art. 19 Ustawy z dnia 9 marca 2023 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. Tymczasem, z tego przepisu wynika wprost obowiązek stosowania art. 98 § 11 kpc w brzmieniu nadanym mu od dnia 1 lipca 2023 roku do wszystkich spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem 1 lipca 2023 roku.

11. Po czwarte, taka wykładania zdaje się być również sprzeczna z zamiarem samego ustawodawcy. Z uzasadnienia do projektu art. 19 Ustawy z dnia 9 marca 2023 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw wynika bowiem wprost, że art. 19 tej ustawy „[z]akłada […], że ustawa powinna mieć zastosowanie w jak najszerszym zakresie także w postępowaniach cywilnych będących w toku w momencie jej wejścia w życie”[18]. Ograniczenie zastosowania art. 98 § 11 kpc w brzmieniu nadanym od dnia 1 lipca 2023 roku, wyłącznie do postępowań wszczętych od dnia 7 listopada 2019 roku znacznie ograniczałoby zaś realizację tego celu, a przez to byłoby z nim sprzeczne.

III. Podsumowanie ikona - człowiek

12. Jak pokazuje praktyka, dopuszczalność zastosowania art. 98 § 11 kpc w jego obecnym brzmieniu do wszystkich postępowań wszczętych i niezakończonych przed dniem 1 lipca 2023 roku, może budzić pewne wątpliwości. Wydaje się jednak, że więcej argumentów przemawia za tym, aby stosować go również do postępowań wszczętych przed dniem 7 listopada 2019 roku i nie zakończonych przed dniem 1 lipca 2023 roku.

 

[1]      Ustawa z dnia 4 lipca 2019 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2019.1469 ze zm.).

[2]      Zgodnie z art. 98 § 11 kpc zasadą jest, że odsetki od kosztów procesu należą się za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, w którym je zasądzono, do dnia zapłaty. Jeśli jednak orzeczenie to jest prawomocne z chwilą wydania, odsetki należą się za czas po upływie tygodnia od dnia ogłoszenia tego orzeczenia do dnia zapłaty. Z kolei, jeżeli to orzeczenie podlega doręczeniu z urzędu, odsetki należą się za czas po upływie tygodnia od dnia doręczenia tego orzeczenia stronie przegrywającej sprawę, do dnia zapłaty.

[3]      Por. T. Szanciło, Nowa regulacja odsetek od kosztów procesu w Kodeksie postępowania cywilnego, Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego, 6/2020; P. Feliga, komentarz do art. 98 kpc [w:] P. Rylski (red.), A Olaś (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, System Informacji Prawnej Legalis 2023.

[4]      Zgodnie z art. 17 Ustawy z dnia 4 lipca 2019 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2019.1469 ze zm.).

Feliga, komentarz do art. 98 kpc [w:] P. Rylski (red.), A Olaś (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, System Informacji Prawnej Legalis 2023; A.J. Szereda, Nowelizacja przepisów o kosztach postępowania cywilnego, MOP 21/2019; Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2022 roku, sygn. akt I CSK 2069/22; Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 kwietnia 2022 roku, sygn. akt V ACa 548/21; Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 23 grudnia 2021 roku, sygn. akt I AGa 93/21.

[5]      Por. m.in. T. Szanciło, Nowa regulacja odsetek od kosztów procesu w Kodeksie postępowania cywilnego, Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego, 6/2020; Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2021 roku, sygn. akt I CSK 413/20; Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 sierpnia 2020 roku, sygn. akt IV CSK 218/20; Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 21 czerwca 2021 roku, sygn. akt I AGa 20/21; Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 9 maja 2022 roku, sygn. akt I ACa 823/21.

[6]      Trudno się im dziwić, biorąc pod uwagę treść art. 98 § 11 kpc.

[7]      Por. str. 7 uzasadnienia projektu ustawy z dnia 9 marca 2023 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2023.614 ze zm.) (https://orka.sejm.gov.pl/Druki9ka.nsf/0/4E1187E1F1916D16C12588CC0058D95A/%24File/2650.pdf).

[8]      Zgodnie z art. 31 Ustawy z dnia 9 marca 2023 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2023.614 ze zm.).

[9]      Zgodnie z art. 19 Ustawy z dnia 9 marca 2023 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2023.614 ze zm.).

[10]     Por. art. 17 Ustawy z dnia 4 lipca 2019 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2019.1469 ze zm.).

Feliga, komentarz do art. 98 kpc [w:] P. Rylski (red.), A Olaś (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, System Informacji Prawnej Legalis 2023; A.J. Szereda, Nowelizacja przepisów o kosztach postępowania cywilnego, MOP 21/2019; Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2022 roku, sygn. akt I CSK 2069/22; Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 kwietnia 2022 roku, sygn. akt V ACa 548/21; Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 23 grudnia 2021 roku, sygn. akt I AGa 93/21.

[11]     Por. art. 9 ust. 6 Ustawy z dnia 4 lipca 2019 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2019.1469 ze zm.).

[12]     Por. art. 31 Ustawy z dnia 9 marca 2023 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2023.614 ze zm.).

[13]     Por. art. 19 Ustawy z dnia 9 marca 2023 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2023.614 ze zm.).

[14]     Postanowienie Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 24 lipca 2023 roku, sygn. akt XIV GC 426/19 (nie publikowane) (zasadnicze motywy rozstrzygnięcia).

[15]     Pomimo treści art. 19 Ustawy z dnia 9 marca 2023 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2023.614 ze zm.).

[16]     Zgodnie ze Słownikiem Języka Polskiego, słowo posiadać określone „brzmienie” oznacza m.in. tyle co „zawierać określoną treść”. https://sjp.pl/brzmienie

[17]     Por. L. Morawski, Zasady wykładni prawa, Wydawnictwo Dom Organizatora, Toruń 2010, str. 122-123.

[18]     Por. str. 89 uzasadnienia projektu ustawy z dnia 9 marca 2023 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. (https://orka.sejm.gov.pl/Druki9ka.nsf/0/4E1187E1F1916D16C12588CC0058D95A/%24File/2650.pdf)

Kontakt:

Konrad Gortad – adwokat | Senior Associate
konrad.gortad@jdp-law.pl