W dniu 19 kwietnia 2024 r. w Rządowym Centrum Legislacji opublikowano rządowy projekt ustawy implementującej do polskiego porządku prawnego dyrektywę CSRD1. W tym Biuletynie ESG kancelarii JDP pragniemy poinformować Państwa o treści tego projektu oraz jego przewidywanych kluczowych konsekwencjach dla strategii ESG polskich przedsiębiorstw.
1. Implementacja dyrektywy CSRD do polskiego porządku prawnego
Planowane zmiany obejmą szereg polskich ustaw, przede wszystkim jednak ustawę o rachunkowości2, ustawę o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym3, a także ustawę o KRS4.
Kluczowym celem projektu jest zapewnienie, aby znacząco większa grupa przedsiębiorstw była zobligowana do raportowania istotnych, porównywalnych oraz wiarygodnych informacji dotyczących zrównoważonego rozwoju. Docelowo sprawozdania mają być kierowane do wszystkich interesariuszy, w szczególności do inwestorów oraz do sektora finansowego.
Zamiarem nadrzędnym CSRD jest bowiem zwiększenie przepływów kapitałów w kierunku finansowania przedsiębiorstw rozwijających się w sposób zrównoważony lub dążących do takiej transformacji, a także odsunięcie finansowania od przedsiębiorstw „nieekologicznych”. W szczególności może to przełożyć się na dostępność i warunki finansowania dłużnego oraz możliwość sprzedaży obligacji. Dodatkowo, poprzez obowiązkowe udostępnianie stosownych informacji ograniczone stanie się zjawisko greenwashingu5.
W projekcie zawarto też rozwiązanie niezwiązane bezpośrednio z CSRD, polegające na podniesieniu o 25% progów finansowych definiujących poszczególne typy przedsiębiorstw (mikro, małe, średnie, duże). Podniesienie tych progów to odpowiedź na inflację, która wystąpiła w ubiegłych latach, a zmiany mają na celu dostosowanie istniejącej legislacji do realiów rynkowych.
1 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2464 z dnia 14 grudnia 2022 r. w sprawie zmiany rozporządzenia (UE) nr 537/2014, dyrektywy 2004/109/WE, dyrektywy 2006/43/WE oraz dyrektywy 2013/34/UE w odniesieniu do sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (Dz. U. UE. L. z 2022 r. Nr 322, str. 15).
2 Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 120 z późn. zm.).
3 Ustawa z dnia 11 maja 2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1015 z późn. zm.).
4 Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 685 z późn. zm.).
5 SJP online: greenwashing-wywoływanie u klientów wrażenia, że produkt wytworzono zgodnie z zasadami ochrony środowiska.
2. Zmiany do ustawy o rachunkowości – CSRD
Podstawową zmianą w ustawie o rachunkowości jest wprowadzenie rozdziału 6c, zatytułowanego „Sprawozdawczość zrównoważonego rozwoju”. Wprowadzono w nim definicję prawną kwestii zrównoważonego rozwoju, które oznaczają czynniki środowiskowe, czynniki społeczne i z zakresu praw człowieka, a także ładu korporacyjnego.
Co ważne, w ustawie o rachunkowości wprowadzono odniesienie do europejskich standardów sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju (ESRS6). To właśnie w formie standardów wyznaczonych przez ESRS polskie przedsiębiorstwa będą miały obowiązek sporządzać sprawozdania zrównoważonego rozwoju. Dzięki ESRS standard raportowania w całej Unii będzie jednakowy, co pozwoli na maszynowe porównywanie jakości przedsiębiorstw w tym zakresie7. Jest to zasadnicza zmiana względem aktualnie publikowanych sprawozdań, które poprzez brak jednolitego formatu często są dla odbiorcy mało użyteczne.
Rządowa propozycja podmiotów zobligowanych do raportowania sprawozdań zrównoważonego rozwoju, a także okres, od którego będą do tego zobligowane, są zgodne z CSRD. Szerzej na temat tego, kto i od kiedy jest zobligowany do raportowania niefinansowego pisaliśmy w Newsletterze JDP nr 3 „Raportowanie ESG w pigułce. Co musisz wiedzieć jako raportujący i nie tylko”.
Zakres informacji, które podlegają publikacji, określony jest w ESRS i został powtórzony w dodawanym art. 63r ust. 2 ustawy o rachunkowości. Zgodnie z tym przepisem, sprawozdawczość zrównoważonego rozwoju zawiera liczne elementy związane z odpowiedzialnością spółki za zrównoważony rozwój, w szczególności:
Zwięzły opis modelu biznesowego i strategii jednostki, w tym opis odporności modelu biznesowego na ryzyka związane z kwestiami zrównoważonego rozwoju, szans dla jednostki z tym związanych oraz planów jednostki (w tym działań finansowych i inwestycyjnych) służących zapewnieniu, aby model biznesowy jednostki i jej strategia biznesowa uwzględniały przejście na zrównoważoną gospodarkę;
Informację dotyczącą uwzględniania potrzeb interesariuszy jednostki w modelu biznesowym oraz strategii biznesowej jednostki;
Opis określonych w czasie i ustanowionych przez jednostkę celów dotyczących kwestii zrównoważonego rozwoju co najmniej na lata 2030 oraz 2050;
Opis roli kierownika jednostki oraz członków rady nadzorczej w odniesieniu do kwestii zrównoważonego rozwoju oraz ich wiedzy eksperckiej i umiejętności w tym zakresie;
Opis polityk jednostki w odniesieniu do kwestii zrównoważonego rozwoju;
Informację o istnieniu systemów zachęt dotyczących kwestii zrównoważonego rozwoju oferowanych kierownikowi jednostki oraz członkom rady nadzorczej;
Opis procesu należytej staranności wdrożonego przed jednostkę w odniesieniu do kwestii zrównoważonego rozwoju (w stosownych przypadkach);
Opis najważniejszych rzeczywistych lub potencjalnych niekorzystnych skutków związanych z własnymi działaniami jednostki i jej łańcuchem wartości;
Opis najważniejszych ryzyk dla jednostki w odniesieniu do kwestii zrównoważonego rozwoju oraz sposobu zarządzania tymi ryzykami;
Wskaźniki używane przez jednostkę odnoszące się do informacji z pkt. 1-9 powyżej.
W wyjątkowych sytuacjach dozwolone będzie pominięcie części informacji w sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju dotyczących oczekiwanych zdarzeń lub spraw będących przedmiotem toczących się negocjacji, przy czym w tym celu wymagana będzie uzasadniona opinia kierownika jednostki oraz członków rady nadzorczej (jeżeli taka powstała). Warunkiem jest także, że ujawnienie takich informacji miałoby istotnie szkodliwy wpływ na sytuację rynkową jednostki.
Dostrzegając perspektywę małych i średnich przedsiębiorstw obarczonych obowiązkiem raportowania niefinansowego, umożliwiono im sporządzanie uproszczonej sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju – także zgodnie z wytycznymi dyrektywy CSRD.
Uproszczona sprawozdawczość stawia jednostkom znacznie mniej szczegółowych wymagań, a takie przedsiębiorstwa mogą raportować kwestie o wiele bardziej ogólne8.
Istotnym postanowieniem jest wskazanie, że sprawozdawczość zrównoważonego rozwoju będzie podlegała atestacji przez biegłego rewidenta (tzw. atestacja sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju).
Wyboru biegłego rewidenta do tego zadania będzie dokonywał organ uprawniony do zatwierdzenia sprawozdania finansowego przedsiębiorstwa.
W związku z obowiązkiem atestacji wprowadzono liczne przepisy, które mają zapewnić, że biegły rewident będzie miał możliwość rzetelnej weryfikacji przedstawionych mu sprawozdań. Zatem, przykładowo, kierownik jednostki będzie zobowiązany do zapewnienia mu dostępu do dokumentów, udzielania wyczerpujących wyjaśnień oraz składania odpowiednich oświadczeń. Jednocześnie biegły rewident będzie miał możliwość zwracania się do kontrahentów atestowanej jednostki, a także do jej banków oraz doradców prawnych.
Zaproponowana przez rząd sankcja za zaniedbanie przez osoby odpowiedzialne za przekazywanie raportów dotyczących zrównoważonego rozwoju do atestacji przez biegłego rewidenta obejmuje grzywnę lub karę ograniczenia wolności. Sankcja taka może być zastosowana, nawet jeżeli brak przekazania raportu nie doprowadził do powstania przez osoby trzecie szkody lub do wprowadzenia osób trzecich w błąd. W pewnych sytuacjach wobec takiego sprawcy sąd może orzec także na podstawie art. 41 §1 kodeksu karnego środek karny zakazu zajmowania określonego stanowiska lub wykonywania określonego zawodu. Ściganie odbywa się z oskarżenia publicznego.
W związku z powyższym obowiązkiem atestacji wprowadzona została szeroko zakrojona reforma do ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym. Proponowane przez rząd zmiany mają zapewnić, że biegli rewidenci będą mieli odpowiednie uprawnienia i warunki wymagane do tego, żeby skutecznie dokonywać atestacji sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju.
6 Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2023/2772 z dnia 31 lipca 2023 r. uzupełniające dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE w odniesieniu do standardów sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju (Dz. U. UE. L. z 2023 r. poz. 2772).
7 W szczególności jednolity standard raportowania pozwoli na wykorzystywanie danych w modelach big data, co przełoży się na znacznie większą transparentność ESG przedsiębiorstw.
8 Przykładowo w ramach uproszczonej sprawozdawczości należy zaraportować (i) zwięzły opis modelu biznesowego i strategii biznesowej jednostki, (ii) opis polityk jednostki w odniesieniu do kwestii zrównoważonego rozwoju oraz (iii) najważniejsze ryzyka dla jednostki w odniesieniu do kwestii związanych ze zrównoważonym rozwojem oraz sposób zarządzania tymi ryzykamiprzez jednostkę.
3. Podsumowanie
Termin implementacji zmian wynikających z CSRD do polskiego porządku prawnego to 6 lipca 2024. Wraz z publikacją rządowego projektu implementacji widać, że polski rząd ma szanse na dotrzymanie tego terminu. Obowiązek raportowana niefinansowego pokrywać będzie wiele elementów, a polskie przedsiębiorstwa już w tym momencie powinny zacząć je uwzględniać w swojej działalności operacyjnej.
W przypadku wątpliwości co do planowanych przepisów lub chęci uzyskania dalszych informacji –zapraszamy do kontaktu.
Stan prawny: 20 maja 2024
Kontakt:
Michał Urbański – adwokat, Counsel w Zespole Nieruchomości i w Zespole Umowy (Commercial)
Aleksander Eggink – Associate w Zespole Transakcje M&A i prawo spółek i w Zespole Umowy (Commercial)
Biuletyny ESG:
II. Ramy prawne ESG – czyli gdzie szukać odpowiedzi
III. Raportowanie ESG w pigułce. Co musisz wiedzieć jako raportujący i nie tylko
IV. Corporate governance w raportowaniu ESG